Akcyza to rodzaj podatku nakładanego na określone grupy produktów w celu zmniejszenia ich sprzedaży. Jest to ingerencja państwa w ogólnie rozumiane zdrowie społeczeństwa oraz w zwiększenie rezerw konkretnych surowców. Nie należy przy tym zapominać, że łączy ona cechy „poprawienia” trybu życia obywateli polskich z dodatkowym źródłem dochodu Skarbu Państwa.
Na jakie produkty nałożona jest akcyza?
Produkty podlegające dodatkowej opłacie w formie akcyzy to przede wszystkim używki oraz wyroby energetyczne. Precyzując są to:
wyroby tytoniowe – czyli papierosy, tytoń do palenia, cygara, cygaretki – producent płaci podatek akcyzowy od sztuki wyrobu, a podstawą opodatkowania jest jej maksymalna cena sprzedaży,
napoje alkoholowe – wyroby spirytusowe, wino, piwo i pośrednie – akcyzę płaci producent, a jej wysokość jest określana na jednostkę wyrobu (wielokrotność litra), dla każdego produktu jest ona inna,
energia elektryczna czyli prąd – akcyza jest opłacana za jednostkę wyrobu,
produkty energetyczne – czyli wszelkiego rodzaju surowce i materiały zarówno grzewcze jak i napędowe,
produkty niezharmonizowane – czyli na przykład samochody; akcyza w ich przypadku jest określana na podstawie ceny wyrobu.
Kto płaci akcyzę?
Podatek akcyzowy jest w ostateczności płacony przez konsumenta czyli osobę, która nabywa produkt do własnego użytku. Pierwotnie opłaca ją producent czy też importer jednak całość kosztów jest po prostu doliczana to ceny towaru tak, że w ostateczności musi ją zapłacić konsument.
Cechy charakterystyczne podatku akcyzowego
Podstawowymi cechami akcyzy są jednorazowość opłaty ponoszonej przez producenta/importera wliczanej w koszty produktu oraz produkty, które jej podlegają. Nałożenie akcyzy na produkty tytoniowe i alkoholowe ma zmniejszyć ich sprzedaż poprzez zwiększenie ich ceny. Zwiększenie cen ma na celu świadomą rezygnację obywateli z korzystania z niezdrowej używki lub niepopieranego źródła energii. Są kraje, w których alkoholizm był poważnym problemem dotykającym większy procent społeczeństwa. Od czasu wprowadzenia ogromnych akcyz na produkty alkoholowe oraz zmniejszenie ich dostępności problem ten znacząco zmalał.
Wyjątkowa akcyza
Szczególnym przypadkiem akcyzy jest podatek nałożony na tak zwane produkty niezharmonizowane czyli samochody i niektóre kosmetyki. W ich przypadku akcyza może być płacona więcej niż jeden raz. Nakładana jest między innymi na osobę rejestrującą samochód po raz pierwszy w danym kraju (dotyczy to w większości krajów Unii Europejskiej). Jej celem jest zmniejszenie napływu starych i niesprawnych samochodów na drogi poszczególnych krajów poprzez zwiększenie ich ceny podczas pierwszej rejestracji w kraju (sytuacja masowego sprowadzania bardzo tanich, starych samochodów z Niemiec do Polski sprzed kilku lat).
Podatek akcyzowy to bardzo dobre rozwiązanie zarówno dla społeczeństwa, gospodarki krajowej jak i Skarbu Państwa. Połączenie tych trzech pozytywnych cech sprawia, że można się zastanawiać nad zwiększeniem jego wysokości na poszczególnych produktach (zwłaszcza szkodliwych używkach – alkohol i wyroby tytoniowe) w taki sposób, aby faktycznie oduczyć społeczeństwo nadużywać alkoholu (tylko w takie osoby uderzy zwiększenie akcyzy) i palić tytoń szkodzący zarówno palaczom jak i ich otoczeniu. Jeśli udałoby się uzyskać efekt byłby to dwustronny zysk dla Państwa – więcej pieniędzy z podatku i mniejsze wydatki na służbę zdrowia (choroby wywołane nadużyciem alkoholu i tytoniu) oraz służby odpowiedzialne za pomoc ofiarom przemocy w rodzinie (alkohol często jest przyczyną pojawienia się przemocy w rodzinie).