Choć trudno w to uwierzyć, takie banki istnieją naprawdę. Noszą nazwę banków socjalnych lub banków etycznych, są oparte na zasadzie solidarności między pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą, a ich podstawowy zakres działań nie jest ukierunkowany na osiąganie zysków. Oferują swoim klientom tradycyjne usługi bankowe, a jednocześnie angażują się finansowo w projekty socjalne, edukacyjne, kulturalne oraz ekologiczne. Idea alternatywnych banków socjalnych narodziła się w latach siedemdziesiątych XX wieku w USA na fali obywatelskiego nieposłuszeństwa przeciwko wojnie w Wietnamie oraz dyskryminacji rasowej w RPA. Część społeczeństwa uznała wówczas, iż są to działania, których nie można akceptować z pobudek etycznych. Obywatelski sprzeciw budził przede wszystkim fakt, iż wojna w Wietnamie oraz polityka apartheidu były finansowane z płaconych przez Amerykanów podatków oraz z udzielanych przez banki pożyczek. Tak więc nawet osoby, które nie zgadzały się z polityką rządu, w jakimś sensie wspierały podejmowane przez niego działania. Początkowo pod hasłem „Żadnych pieniędzy na zbrojenia oraz dyskryminację rasową” zaczęły powstawać fundusze inwestycyjne, które mogły inwestować środki finansowe wyłącznie w projekty zaakceptowane przez kapitałodawców. Z czasem instytucje te uległy przekształceniu w banki, które obok rentowności finansowej uwzględniały w swojej działalności aspekty etyczne. Obecnie banki socjalne działają w wielu krajach Europy, uzupełniając sieć banków komercyjnych oraz spółdzielczych. I choć stanowią w sektorze bankowym zjawisko niszowe, funkcjonują zadziwiająco sprawnie (np. niemiecki GLS Bank, obchodzący w 2011 r. jubileusz pięćdziesięciolecia, zanotował obroty przekraczające kwotę dwóch miliardów euro). Zasady działania Banki socjalne oferują dostęp do kredytu słabszym ekonomicznie podmiotom gospodarczym i osobom fizycznym, które nie mają szans na jego zdobycie w tradycyjnym banku. Jednak w miejsce rygorystycznej oceny zdolności kredytowej wprowadzają kryteria etyczne oraz społeczne. Jedynie podmioty, których działalność jest zgodna z filozofią działania i misją banku socjalnego, mogą liczyć na uzyskanie finansowego wsparcia. Banki alternatywne tworzą również specjalne fundusze lub fundacje, za pomocą których finansują różne inicjatywy społeczne aprobowane przez swoich klientów. Mogą to być np. projekty zajmujące się wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii lub budową studni w krajach Trzeciego Świata. Na pomoc banku mogą też liczyć ekologiczne gospodarstwa rolne, instytucje oświatowe oraz charytatywne. Pieniądze na ten cel pochodzą z odsetek od sum zgromadzonych na kontach klientów, z których ci świadomie zrezygnowali. Najbardziej znanym bankiem, działającym w oparciu o te zasady, jest Grameen Bank, założony przez prof. Muhammada Yunusa, laureata pokojowej Nagrody Nobla.