Przepisy regulujące postępowanie w upadłości konsumenckiej weszły w życie w marcu 2009 r., jednak przez dwa lata zaledwie 22 osobom udało się przejść przez postępowanie upadłościowe. Winna jest zbyt skomplikowana procedura oraz restrykcyjne wymogi, którym musi się poddać niewypłacalny dłużnik. Obecnie przepisy dotyczące upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej zawarte są w prawie upadłościowym i naprawczym. Przewidują one, że dłużnik – konsument może złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. We wniosku powinien określić wysokość zadłużenia, wskazać dłużników, podać przyczyny niewypłacalności, a następnie udowodnić, iż zaistniała ona wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności (np. z powodu przewlekłej choroby lub wypadku). Jeśli ową okolicznością jest utrata źródła zarobkowania, dłużnik musi wykazać, iż do rozwiązania stosunku pracy nie doszło z przyczyn leżących po jego stronie lub za jego zgodą. Do wniosku powinien dołączyć dowody na zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz zaświadczenia lekarskie lub inne dowody na wyjątkowe zdarzenia, które były przyczyną niewypłacalności. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli: – czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, – prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część zobowiązań lub też w którym zawarto układ, – prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik, po zakończeniu lub umorzeniu postępowania nie wykonał swoich zobowiązań. – dłużnik zaciągał kolejne zobowiązania, wiedząc o swojej niewypłacalności. Zgodnie z przepisami upadłość konsumencką można ogłosić najwyżej jeden raz na 10 lat. Postępowanie upadłościowe – Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, dłużnik musi wskazać syndykowi cały swój majątek, łącznie z nieruchomościami. Uzyskana ze sprzedaży majątku kwota jest przeznaczona na zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Warto w tym miejscu nadmienić, iż z pieniędzy, które syndyk uzyskał ze sprzedaży domu lub mieszkania, dłużnik ma prawo do kwoty odpowiadającej przeciętnemu czynszowi najmu mieszkania za okres dwunastu miesięcy. – Jeżeli przed ogłoszeniem upadłości przez jedną stronę, małżonkowie mieli wspólnotę majątkową, cały ich majątek wchodzi do masy upadłości. W tej sytuacji niedopuszczalny jest jego podział. – Jeśli sprzedaż majątku nie pokryje wszystkich długów i upadłemu pozostaną jeszcze jakieś wierzytelności, sąd orzeka pięcioletni plan spłaty (najczęściej w ratach miesięcznych lub kwartalnych). – W tym okresie dłużnik musi raz w roku złożyć w sądzie sprawozdanie z realizacji planu spłaty oraz podać wysokość osiągniętych przychodów. Sąd ma prawo podwyższyć spłacane raty jedynie w sytuacji, w której dłużnik niespodziewanie się wzbogaci (np. otrzyma spadek). Natomiast jeśli poprawa sytuacji finansowej dłużnika jest związana z jego wyższymi zarobkami, wysokość rat nie ulegnie zmianie. W wyjątkowych przypadkach sąd może również po zapoznaniu się ze stanowiskiem wierzycieli przedłużyć okres spłaty maksymalnie o dwa lata. Po upływie pięciu lat i wywiązaniu się z planu spłaty, dłużnik może złożyć w sądzie wniosek o umorzenie pozostałego zadłużenia. Sąd wydaje wówczas postanowienie o umorzeniu niespłaconych zobowiązań i zakończeniu postępowania upadłościowego. Od tej chwili na upadłym nie ciążą już żadne długi, jednak przez następnych pięć lat nie może on zaciągać kredytów ani niczego kupować na raty. Zbyt zawiłe procedury Zdaniem wielu prawników przepisy o możliwości upadłości konsumenckie są zbyt skomplikowane i i zawierają wiele rozwiązań, które się nie sprawdzają – czego dowodzi najlepiej liczba przeprowadzonych do tej pory upadłości. Przy obecnych zasadach upadłość konsumencka może się zwyczajnie nie opłacać, oznacza bowiem de facto bankructwo całej rodziny, która oddaje syndykowi dorobek życia i ponosi solidarnie z upadłym konsekwencje jego zadłużenia. W efekcie wiele osób woli się poddać egzekucji komorniczej lub po prostu latami ukrywać przez komornikiem. W opinii posłów PiS, takich osób jest w skali kraju co najmniej kilkaset tysięcy. Stworzenie takim ludziom możliwości wyjścia ze spirali zadłużenia byłoby korzystne nie tylko dla nich samych, ale też dla ich wierzycieli. Propozycje zmian Przygotowany przez posłów PiS projekt nowelizacji ustawy o upadłości konsumenckiej zmienia niektóre dotychczasowe rozwiązania i wprowadza nowe. Zgodnie z nim z upadłości konsumenckiej będą mogłyby również skorzystać osoby, które z własnej winy doprowadziły do swojej niewypłacalności. Do tej grupy posłowie zaliczyli: – dłużników, którzy lekkomyślnie nabywając dobra konsumpcyjne na kredyt, wpadli w spiralę zadłużenia, – osoby posiadające w banku kredyt hipoteczny, którego z różnych życiowych przyczyn nie są w stanie spłacić. Głównym założeniem noweli jest jednak wyeliminowanie postępowania komorniczego. Do tej pory majątek upadłego był licytowany przez syndyka i bardzo często sprzedawany poniżej rynkowej wartości. Zgodnie z nową ustawą dłużnik będzie mógł sam sprzedawać swoje nieruchomości, a z uzyskanych środków zabezpieczać wierzycieli zgodnie z wyznaczonym przez sąd planem spłaty. Ponadto ustawa ma chronić część dochodów upadłego powyżej pensji minimalnej, a jeżeli nie będzie on posiadał żadnego majątku ani pracy, sąd będzie mógł umorzyć jego długi.