Wiele osób zastanawia się często nad tym w jaki sposób działa system emerytalny w Polsce? Skąd biorą się pieniądze na wypłacanie emerytur dla osób, które już osiągnęły wiek emerytalny oraz co dzieje się z obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne przekazywanymi co miesiąc do ZUS. Aby przedstawić sytuację należy prześledzić co dzieje się z pieniędzmi od momentu ich wpłacenia do ZUS.
Wpłacenie składki
Każdy zatrudniony obywatel naszego kraju posiada obowiązek wpłacania co miesiąc składki na ubezpieczenie społeczne do ZUS. Pieniądze te rozlicza pracodawca więc nie ma potrzeby pamiętania o kolejnej płatności. Jest to 19,52% wynagrodzenia brutto, zatem całkiem poważny procent.
W zależności od filaru
Jeśli ktoś urodził się przed 1 stycznia 1949 roku to nie ma wyboru i całą tą kwotą rozporządza ZUS. Jeśli do narodzin doszło po 31 grudnia 1968 to 12,22% jest kwotą, którą dysponuje ZUS natomiast 7,3% zostaje przekazana do Otwartego Funduszu Emerytalnego, który stanowi Drugi Filar naszego systemu ubezpieczeń społecznych. Osoby, które urodziły się pomiędzy tymi dwoma datami (od 1.01.1949 do 31.12.1968) mają możliwość wyboru czy chcą być ubezpieczone tylko w Pierwszym Filarze (którym jest ZUS) czy również w Otwartym Funduszu Emerytalnym.
Krótkie wyjaśnienie
Polski system emerytalny zgodnie z ustawą z 1998 roku bazuje na trzech filarach:
I Filar – czyli w skrócie działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – obowiązkowy
II Filar – Otwarty Fundusz Emerytalny (każdy wybiera swój, a jeśli nie dokona wyboru w określonym czasie to zostaje przydzielony losowo) – obowiązkowy
III Filar czyli Indywidualne Konto Emerytalne – dobrowolny,
System redystrybutywny
Po przekazaniu określonej kwoty (19,52% lub 12,22% w zależności od sytuacji) do kasy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pieniądze te są wykorzystywane w tzw. systemie repartycyjnym (redystrybutywnym), który polega na tym, że wpłacane składki są przekazywane na bieżące wydatki takie jak emerytury i renty dla osób w chwili obecnej otrzymujących tego rodzaju zasłużone pieniądze. Kiedy te osoby były płatnikami składek ubezpieczeniowych (czyli w okresie swojej aktywności zawodowej) to one opłacały wynagrodzenia współczesnych tamtym czasom emerytom. Jednym zdaniem – wszystkie pieniądze wpłacane do ZUS są wrzucane do jednej puli, która pokrywa koszty ponoszone obecnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pieniądze wpłacane jako składki nie mogą być dziedziczone.
System kapitałowy
7,3% wartości miesięcznego wynagrodzenia brutto jest przekazywane przez ZUS do wybranego przez konkretną osobę Otwartego Funduszu Emerytalnego, który zupełnie inaczej gospodaruje przekazanymi pieniędzmi. Po pierwsze pobiera opłatę dystrybucyjną czyli prowizję, która obecnie wynosi przeważnie 3,5% każdej składki (w zależności od wybranego OFE). Pozostała kwota wpłacana jest na różne oprocentowane lokaty bankowe. Ten sposób prowadzenia gospodarki pieniędzmi przeznaczonymi na ubezpieczenia społeczne pozwala na to, że każdy zarabia na swoją (i tylko swoją) przyszłość. Odkładane środki mogą być po osiągnięciu przez daną osobę wieku emerytalnego pozostawione do jej dyspozycji w całości wraz z odsetkami lub mogą być wypłacane comiesięcznie jedynie odsetki od zgromadzonej kwoty. Jest możliwość dziedziczenia tych pieniędzy.
Dodatkowa możliwość – indywidualne konta emerytalne (IKE)
Jest to sposób oszczędzania na przyszłą emeryturę nieobowiązkowy, jednak coraz bardziej popularny. Dużą jego zaletą jest to, że każdy posiada możliwość wyboru formy prowadzenia oszczędności. Mogą to być lokaty bankowe, fundusze inwestycyjne czy samodzielne inwestowanie na giełdzie. Maksymalna kwota, która może być przeznaczona na IKE to obecnie 9579zł rocznie.
Cechy wspólne trzech filarów
Podstawową wspólną cechą wszystkich trzech filarów jest to, że służą one zabezpieczeniu przyszłości, w której nie będzie się posiadało możliwości pracy lub będą one ograniczone (ustalony wiek emerytalny to 60 lat dla kobiet, a 65 lat dla mężczyzn). Kolejną niezwykle istotną cechą szczególną jest to, że dochód pochodzący z wpłacanych składek nie jest opodatkowany. Jest to na przykład podstawowa różnica pomiędzy IKE, a innymi swobodnymi działaniami na giełdzie, w funduszach inwestycyjnych czy umieszczaniu pieniędzy na lokatach bankowych.
Dla wielu ludzi zasady działania naszego systemu emerytalnego są niezwykle skomplikowane i nie do końca nawet chcę się nimi interesować. Jak wynika z powyższego opisu nie jest to aż tak trudne do zrozumienia i warto się tym zainteresować po to, aby dokonać właściwych wyborów (wybór OFE i decyzja o IKE oraz jego formie).