Zakład Ubezpieczeń Społecznych (jak sama nazwa wskazuje) zajmuje się szeroko rozumianą działalnością z zakresu ubezpieczeń społecznych. Stanowiąc I Filar jest on obowiązkowy w systemie emerytalnym jednak przy okazji jest też doskonałym zabezpieczeniem w trudnych i nieprzewidzianych sytuacjach utraty źródła utrzymania osoby ubezpieczonej i jej rodziny. Niestety nie w każdej sytuacji, ponieważ tylko wtedy gdy nastąpi brak możliwości zatrudnienia z powodów zdrowotnych – po prostu całkowita utrata zdolności do podjęcia pracy.
Prosty podział
Rentę pochodzącą z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych można podzielić na dwa rodzaje:
renta rodzinna – wypłacana uprawnionej rodzinie zmarłego ubezpieczonego dożywotnio lub przez określony czas,
renta z tytułu niezdolności do pracy – wypłacana osobie, która nie może podjąć zatrudnienia z powodów utraconej zdolności do pracy (może to być na przykład poważna choroba).
Jak obliczana jest wysokość renty?
Podstawowymi wartościami niezbędnymi do wyliczenia wysokości renty jest podstawa wymiaru oraz kwota bazowa. Wyliczenie odbywa się poprzez zsumowanie czterech liczb zależnych przede wszystkim od kwoty bazowej, podstawy wymiaru, długości okresu zatrudnienia z opłacanymi składkami, długości okresu zatrudnienia bez opłacanych składek (np. studia) oraz długości okresu, który pozostał do osiągnięcia wieku emerytalnego przez osobę ubezpieczoną.
Ujmując ściślej jest to suma:
24% wartości kwoty bazowej,
1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresu składkowego,
0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu nieskładkowego,
0,7% podstawy wymiaru za każdy rok stażu hipotetycznego (okresu, który pozostał do ukończenia pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych od momentu zgłoszenia wniosku do momentu ukończenia przez osobę ubezpieczoną 60 roku życia).
Co to jest kwota bazowa?
Jest to najprościej ujmując wysokość średniego wynagrodzenia w poprzednim roku (pomiędzy 1 marca, a ostatnim dniem lutego) pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne określone dla tego samego roku.
Czym jest podstawa wymiaru?
Jest to wartość niezbędna do obliczenia zarówno wysokości renty jak i emerytury. W większości przypadków oblicza się ją poprzez wybranie najlepszego (pod względem zarobków) dziesięcioletniego okresu w ciągu 20 lat poprzedzających złożenie wniosku. W następnej kolejności należy obliczyć procentową zależność pomiędzy zarobkami osoby składającej wniosek, a przeciętnymi zarobkami w danym roku. Później wylicza się średnią arytmetyczną wszystkich wartości procentowych (nie może być wyższa niż 250%) i mnoży przez kwotę bazową i wynik stanowi podstawę wymiaru.
Kto może otrzymać rentę rodzinną?
Może ona być wypłacana tylko i wyłącznie najbliższej rodzinie zmarłego ubezpieczonego z zachowaniem ściśle określonych zasad. Uprawnionymi osobami do jej otrzymywania są:
współmałżonek (oraz rodzice zmarłego) jeśli w chwili śmierci miał ukończone 50 lat życia lub był niezdolny do pracy,
współmałżonek (oraz rodzice zmarłego) jeśli opiekuje się dziećmi uprawnionymi do pobierania renty po zmarłym (niezależnie od wieku i zdolności do pracy),
współmałżonek jeśli nie posiada żadnego źródła utrzymania (niezależnie od pozostałych warunków) – jednak nie dłużej niż przez 2 lata,
dzieci zmarłego lub dzieci których był prawnym opiekunem nie krócej jednak niż przez rok przed śmiercią – do 16 roku życia, a jeśli się uczą to do 25 roku życia,
wnuki oraz rodzeństwo osoby zmarłej jeśli nie posiadają żadnych źródeł dochodów, a ich rodzice nie żyją.
Komu przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy?
Przysługuje ona osobom, które trwale utraciły zdolność do pracy. O tym kto będzie posiadał możliwość pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy decyduje ZUS, a konkretnie powoływany przez niego lekarz orzecznik, który wydaje orzeczenie stwierdzające lub zaprzeczające zaistnienia utraty zdolności do pracy. Jeśli ktoś nie zgodzi się z decyzją lekarza orzecznika zawsze może się odwołać (wystarczy stwierdzić, że się nie zgadza z decyzją lekarza) i wtedy ostateczną już decyzję podejmuje specjalnie powołana przez ZUS komisja lekarska.