Zarówno pracownik, jak i pracodawca muszą przestrzegać przepisów prawa pracy, dających obu stronom określone uprawnienia oraz narzucających określone obowiązki. Podstawowym źródłem prawa jest Kodeks pracy, niemniej wiele ważnych dla pracodawcy oraz pracownika kwestii regulują inne ustawy, np. ustawa o zwolnieniach grupowych, ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, akty prawne dotyczące określonej grupy zawodowej (np. karta nauczyciela), ustawa o związkach zawodowych, czy wreszcie statuty oraz regulaminy pracy. Stosunek pracy zostaje nawiązany na podstawie umowy o pracę, która zgodnie z przepisami musi mieć formę pisemną i zawierać następujące informacje: – rodzaj pracy, warunki pracy, termin jej rozpoczęcia, miejsce wykonywania, wymiar czasu pracy, warunki płacy (wynagrodzenie wraz ze wskazaniem składników wynagrodzenia), – strony umowy oraz rodzaj umowy. W umowie o pracę pracownik zobowiązuje się do wykonywania czynności określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem w wyznaczonym przez niego miejscu oraz czasie, natomiast pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Kodeks pracy stanowi, iż umowa musi zostać sporządzona na piśmie w ciągu 7 dni od momentu nawiązania stosunku pracy. Za niedopełnienie tej formalności pracodawca podlega karze grzywny. Stosunek pracy może zostać nawiązany tylko z osobą pełnoletnią lub osobą młodocianą, która ukończyła 15 lat. Należy jednak pamiętać, iż zatrudnienie młodocianego pracownika wiąże się dla pracodawcy z wieloma dodatkowymi obowiązkami. Umowa o pracę może być zawarta: – na okres próbny (nieprzekraczający 3 miesięcy), – na czas nieokreślony (umowa terminowa), – na czas określony, – na czas wykonania określonej pracy, – na zastępstwo. Tylko w wyniku zawarcia umowy o pracę zatrudniony posiada prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa pracy. Obowiązki pracownika – stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę), – przestrzeganie czasu pracy ustalonego przez pracodawcę, a także obowiązującego w firmie regulaminu pracy (przy czym czas pracy nie może przekraczać średnio 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy). – przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych, – dbanie o dobro zakładu, ochronę jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, Ponadto – w zakresie określonym w odrębnej umowie – pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Naruszenie przez pracownika wyżej wskazanych obowiązków, w zależności od okoliczności może zostać uznane za przyczynę uzasadniającą zastosowanie kary porządkowej, wypowiedzenie umowy o pracę lub rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Obowiązki pracodawcy – terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzeń (co najmniej raz w miesiącu, w stałym, ustalonym z góry terminie). Pracodawca nie może ustalać niższego wynagrodzenia, bezkarnie dokonywać potrąceń w wynagrodzeniu ani też wypłacać go w dowolnie wybranych terminach. Nie może również odmówić wypłacania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy lub pracę w godzinach nadliczbowych (w tym ostatnim przypadku na pisemny wniosek pracownika może zamienić wynagrodzenie na dni wolne od pracy). – ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, – zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz systematyczne prowadzenie szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, – prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, przeciwdziałanie mobbingowi oraz dyskryminacji w zatrudnieniu (w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania religijne i polityczne, orientację seksualną oraz przynależność związkową). – zaspokajanie – w miarę posiadanych środków – socjalnych potrzeb pracowników. Do obowiązków pracodawcy należy też przestrzeganie zasad związanych z wypowiedzeniem umowy oraz wydanie pracownikowi świadectwa pracy bezzwłocznie po zakończeniu stosunku pracy. Nadzór nad przestrzeganiem postanowień Kodeksu Pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.