Od pewnego czasu inwestorzy unikają ryzykownych funduszy akcji i funduszy zrównoważonych, wybierając produkty bardziej stabilne oraz bezpieczne. Nic więc dziwnego, iż obligacje skarbowe, przy których ryzyko inwestowania jest sprowadzone do minimum, a pewność zysku niemal stuprocentowa – cieszą się obecnie dużą popularnością. Przypomnijmy, iż obligacja jest papierem wartościowym, będącym dowodem udzielenia pożyczki, której nabywca udzielił jej emitentowi. Emitentem obligacji może być skarb państwa (obligacje skarbowe), związek samorządowy (obligacje komunalne lub gminne), a także banki oraz duże, dynamiczne przedsiębiorstwa (obligacje korporacyjne). Obligacje są emitowane w seriach i w przeciwieństwie do akcji nie dają nabywcy żadnych uprawnień względem emitenta (takich jak dywidenda czy uczestnictwo w walnych zgromadzeniach). Jednakże pożyczkodawcy (czyli nabywcy obligacji) przysługuje z tytułu udzielonej pożyczki wynagrodzenie w postaci oprocentowania. Zysk ten – w porównaniu z akcjami – jest z reguły mniejszy, jednak w przypadku obligacji skarbu państwa jest zyskiem gwarantowanym. Natomiast stopa zwrotu obligacji będących przedmiotem obrotu giełdowego jest uzależniona od stopy oprocentowania oraz aktualnego popytu i podaży i może się zmieniać. Rodzaje obligacji Ze względu na oprocentowanie obligacje dzielimy na: – obligacje o stałej stopie oprocentowania, których oprocentowanie nie ulega zmianie od momentu kupna do terminu wykupu. Są emitowane najczęściej przy niskim i ustabilizowanym poziomie inflacji. Trzeba jednak pamiętać, iż w przypadku podwyższenia przez NBP stóp procentowych, dochodzi do spadku ich wartości. – obligacje o zmiennej stopie oprocentowania. Ich oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek i zależy od ustalonego wskaźnika. Emituje się je najczęściej w warunkach wzrostu stopy inflacji lub nieregularnych jej wahań. – obligacje o kuponie zerowym (zerokuponowe), czyli obligacje, od których nie są płacone odsetki. Ten typ obligacji jest emitowany po cenie niższej niż nominalna, a wykupywany po cenie nominalnej. Także obligacje zerokuponowe tracą na wartości w sytuacji, w której rosną stopy procentowe. Do bardziej złożonych obligacji zaliczamy papiery wartościowe zawierające klauzulę, która daje inwestorowi lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Do tej grupy obligacji należą m.in.: – emitowane przez spółki akcyjne obligacje zamienne, które dają nabywcy prawo do ich zamiany na akcje wraz z upływem terminu wykupu, -obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) – emitent ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem, – obligacje z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) – w tym przypadku właściciel ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem. – obligacje częściowo opłacone (partly paid) – nabycie obligacji odbywa się w ratach. Część zapłaty następuje w chwili otrzymania obligacji, zaś reszta zapłaty w terminie późniejszym. Kolejnym kryterium podziału obligacji jest data wykupu (czyli termin, w którym emitent musi wykupić obligację). Zgodnie z tym parametrem wyróżniamy: – obligacje krótkoterminowe – do 1 roku, – obligacje średnioterminowe – dwuletnie, trzyletnie, cztero-i pięcioletnie, – obligacje długoterminowe – powyżej 5 lat. Wypłata zysków W zależności od rodzaju obligacji zyski (odsetki) mogą być wypłacane sukcesywnie, np. kwartalnie, lub co pół roku lub jednorazowo na koniec terminu wykupu. Ryzyko inwestycji w obligacje W powszechnej opinii obligacje są produktem finansowym całkowicie bezpiecznym, który zapewnia niewielkie wprawdzie, za to absolutnie pewne zyski. Niemniej warto pamiętać, iż różne rodzaje obligacji charakteryzują się różnym poziomem ryzyka. Zawsze istnieje ryzyko niedotrzymania warunków, w tym ryzyko bankructwa emitenta – i to nawet wówczas, kiedy emitentem bywa skarb państwa. Przykładem może być np. historia Jamajki, której rząd zwrócił się do obligatoriuszy z dramatycznym apelem o odroczenie terminu wykupu obligacji i przejściową rezygnację z przysługującego im zysku, jako że państwu groziła niewypłacalność (budujący jest fakt, iż społeczeństwo wyraziło na to zgodę). Pewne ryzyko wiąże się również z tzw. obligacjami śmieciowymi, emitowanymi przez firmy o słabej kondycji finansowej albo niskiej wiarygodności. Ich szczególną właściwością jest zazwyczaj wyższe oprocentowanie oraz odroczony kupon płatności (którego wartość wzrasta w miarę upływu czasu). Jak już stwierdziliśmy wcześniej, podstawowym czynnikiem, który decyduje o wartości, a tym samym o cenie obligacji, jest stopa procentowa. Jeśli zwiększa się presja inflacyjna i NBP podwyższa stopy procentowe, tym samym spada wartość obligacji o stałym oprocentowaniu oraz obligacji zerokuponowych. W Polsce emisję i obrót obligacjami regulują różne akty prawne. Najważniejsze to: Ustawa o obligacjach (wraz z późniejszymi zmianami), Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, zarządzenia Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.